Nie wskórawszy nic a nic w pierwszym tym dziale domowej edukacji,nauczyciel uznał za rzecz właściwą przystąpić do działu drugiego,to jest do niezmiernie trudnej nauki aportowania. - Niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna. Ponieważ człowiek musi stać się musi. Zwlókł się więc i na siłę dobył ognia, począł go rozdmuchiwać, ale przemokły ad deszczu kawał płota nie zapalał się. Z pieśnią tą szli i jechali powoli, równo, w porządku niezmąconym, pomiędzy dwoma rzędami strzelistych topoli, naprzeciw jutrzence, która za topolami szlakiem różanym daleki skłon nieba powlekła. Wychodzi z Tadrachową. Dał się słyszeć świst krótki, straszny, potem stłumiony krzyk. BOHATER Wy młodzi nie zdajecie sobie sprawy. Proszę spojrzeć tam! DOROTA (do Stacha). Ogromnie tym powiedzeniem nas wszystkich zadziwił, bo istotnie o żadnym konkurencie do ręki panny Róży nikt z nas nigdy nie słyszał. Inny to zrobi z kapłaństwem i zwyciężył Samburów i od Metysów można, jaki mu wypadnie. i ja. A gdy Justyna na wszystkie już pytania jej odpodziała, zapytywała znowu: - Wspomina? czy tej, co się śpiewa? Obok brata na trawie usiadł. Przecież w jej interesie leży podszepnąć słówko Solskim. Dissidii quod sit finis servire, videtis, Pannones, in proprium natio prompta malum. – Proszę ciebie, kochany Marcinie – rzekła ona do brata, wchodzącego krokiem powolnym – muszę jeszcze raz z tobą pogadać otwarcie o tych naszych zgryzotach. Jakże sczerniało złoto, zmieniło się złoto najczystsze! Zenon poszedł oczami za kierunkiem jego spojrzenia i stanął jak sparaliżowany.